izihloko kwaye zivela kubamkeli abangaziwayo. Yiloo ndlela ndiphantse ndalahlekelwa ngayo
umyalezo omkhulu onesihloko esithi: Iintlobo ezihlaselayo iTiara. Oku kwaba njalo
ngokuqinisekileyo ayiqhelekanga, kwaye bendingamazi umthumeli, kodwa kukho into eyandenza
ungacofe iqhosha elithi "cima", kwaye ndivuya kakhulu
akazange. Umyalezo wawuvela kuJan Yager, umdali we-Invasive
Iintlobo: I-American Mourning Tiara--iqhekeza lokwenyani lezacholo ezenziwe ngalo
igolide kunye nesilivere ( into
amabali/tiara/index.html). Bendiwukhankanye lo msebenzi kwiprizenteyishini I
wanikela kwinkomfa. UJan ufunde ngayo kwiWebhu
(
sva/media/1403/large/Proceedings2005.pdf) kwaye waqhagamshelana nam--enye ye
iingenelo zonxibelelwano ngombane, ngokwaneleyo ukulinganisela ngaphandle i
ukucaphuka kwe-imeyile engabalulekanga.
Ndicaphule iTiara kaYager njengomzekelo wobudlelwane endibubonayo
phakathi kwezacholo kunye nebhayoloji. Ukunxiba imihombiso emele izityalo kunye
izilwanyana zindibetha njengembonakaliso ye-biophilia. Isazi ngebhayoloji uEdward
O. UWilson (1984) uchaza i-biophilia njengomnqweno ozelwe ngumntu wokuba nayo
ukudibana nezinye iintlobo. UWilson uyichaza ngokunxulumene nesidingo soku
chitha ixesha kwindawo yendalo, ejikelezwe zizilwanyana kunye nezityalo. Thina
sikwazama ukwanelisa umnqweno wethu webhayoloji ngokuzingqongileyo
ngezityalo, izilwanyana zasekhaya, kunye nemifuziselo yezityalo nezilwanyana. Kwi-
ngaphambili inqaku ABT, Ndachaza ubunzulu nobubanzi le penchant
ngokwemiboniso yeTV kunye nemisebenzi yobugcisa (Flannery, 2001). Nam ndiyenzile
ebhaliweyo malunga nobudlelwane phakathi kwe-biophilia kunye nokuhlobisa kwangaphakathi
(Flannery, 2005). Nangona kunjalo, imiboniso enjalo ayifumaneki nje kuphela
kumakhaya ethu kodwa kubantu bethu, ngendlela yobucwebe. Ukususela kwi-biophilia
kubonakala ngathi luphawu olunefuthe kwimfuza, ayimangalisi loo nto
ukuba izihombiso zobuqu kunye nokubonakaliswa kwezityalo kunye nezilwanyana
ezifumaneka kwiinkcubeko kwihlabathi jikelele. Oku kuyinyaniso kokubini ngoku kunye nakwi
elidlulileyo. Ndifuna ukubeka ubungqina beli bango apha kwaye ndibonise
Ingxoxo yokwenza abafundi bazi nge-biophilia kunye nayo
ukubonakaliswa yindlela yokwandisa uvakalelo lwabo kwindalo esingqongileyo
imiba kunye nokubonisa indlela ibhayoloji enxulumana ngayo nezinye iindawo zethu
inkcubeko.
Ubucwebe bexesha elidlulileyo
Ndiza kuqala ngemizekelo yobucwebe bamandulo ukusuka kwinani
yeenkcubeko ezahlukeneyo ukubonisa zombini imbali ende yendalo
ukumelwa kwimihombiso yomzimba kunye nobubanzi bejografi
esi siko. Ndibonisa olu phando kuba enye yemigca ye
ubungqina obusetyenziswa nguWilson nabanye ukuxhasa ingcamango yemfuza
Isiseko sokuziphatha kwabantu kukubanga ubuninzi babo. Ibhokhwe yeMinoan
pendant ukusuka kwi-1500 BC, i-necklace yamandulo yaseYiputa kunye neekhetshe, kunye ne-
Ukubambana kwamaRoma ngokhozi kunye nexhoba lalo konke oku kubonisa ingongoma yam. Yonke
Ilizwekazi livelisa izihombiso: ilulwane laseTshayina, inyoka yama-Aztec
ibrooch, intaka yeBaule elengayo evela e-Ivory Coast, kunye namacici ane
iintaka ezine-enameled ezivela eUkraine yamaxesha aphakathi. Olu luhlu lunokuqhubeka kwaye luqhubeke, kodwa
kwanale mizekelo imbalwa yenza ingongoma yokuba izacholo ngendlela
Izinto eziphilayo, ngakumbi izilwanyana, zikho kuyo yonke indawo phakathi kweenkcubeko zabantu
ixesha kunye nendawo.
Ndiza kungena zero kwinkcubeko yaseNtshona kuba le
apho sihlala khona, ngokwejografi, ngokwenkcubeko, kwaye ubukhulu becala,
ngokwengqondo nangokweemvakalelo. Apha isithethe sezilwanyana kunye nemifanekiso yezityalo
kwisihombo somntu womelele ngokukodwa. Ndifuna ukuqala
ungakhankanyi umzekelo wobucwebe ngokuthe ngqo, kodwa kunoko, iphepha elivela kwi-a
Incwadi yeRenaissance yeeyure. Linemifanekiso eqingqiweyo emdeni walo;
kuquka nependant yeentyatyambo. Uninzi lweminye imihlobiso ephothiweyo inalo
ukubaluleka konqulo. Eli phepha libonisa intshukumo ekujongeni
indalo ukufumana uThixo, oko kukuthi, ukukhula kwemfundiso yezakwalizwi yendalo. Le nto
yayiza kuba yintambo eyomeleleyo eBritani nge-19
kwinkulungwane kwaye yayibalulekile ekwandiseni ubungqina bendaleko. Indawo
ukongezelela, njengoko inani lababhali-mbali liye laphawula, ingcamango yonqulo yayinjalo
ibalulekile ekukhuleni kwenzululwazi yanamhlanje ekupheleni kwamaXesha Aphakathi, i
I-Renaissance, nangaphaya (White, 1979).
Ipendant yeentyatyambo ibekwe kweli phepha lombhalo-ngqangi njenge
uphawu lwenkolo. Iintyatyambo zifanekisela ubunyulu kunye nobuhle, kwaye ngokucacileyo
apha, ubuhle bentyatyambo bubonisa ubuhle bentombi enyulu
umfanekiso kwiphepha elifanayo. Ukusetyenziswa kwemifanekiso yezityalo kunye nezilwanyana kubucwebe
idla ngokuba ngumfuziselo. Umzekelo, i-American eagle pin inokubonisa
ukuthanda izwe. Kungaxoxwa kakuhle ukuba ukusetyenziswa kwemifanekiso ephilayo kwi
izacholo ngaphezu ngokwenkcubeko ngaphezu biologically esekelwe, ukuba le mifanekiso
zibalulekile ngenxa yento eziyithethayo ngokwenkolo,
iinkolelo zobuzwe, okanye zobupolitika. Kuya kuba nzima ukubanga i-biophilic
ukubaluleka kwephini lokhozi lwaseMelika ngolweSine kaJulayi okanye
iishamrocks kwi-lapel yaseSt. Usuku lukaPatrick.
Kodwa andiqondi ukuba ukusetyenziswa kwezinto eziphilayo njengemiqondiso kububungqina
ngokuchasene nokubaluleka kwe-biophilia. Eyona nyaniso yokuba izilwanyana kunye
izityalo zisetyenziswa rhoqo njengoko iisimboli zixoxa, kunokuba
ngokuchasene, ukubaluleka kwe-biophilia. Xa uzama ukuvakalisa iimvakalelo ezinzulu
iinkolelo kunye neminqweno, abantu amaxesha ngamaxesha baye kwabaphilayo
ihlabathi kwiisimboli. Kusenokuba ngaphezulu kokuzenzekelayo ukuba sisebenzise ezinye
iintlobo kunye nokufana kwazo ngeendlela ezininzi ezahlukeneyo kunye nokufuzisela
izinto ezininzi ezahlukeneyo. Oko sibonakala sikhululekile ngakumbi ukuyila
iisimboli ezisekelwe kwizinto eziphilayo mhlawumbi ibonisa ukuba xa sijonge ukufumana
iindlela zokuvakalisa izimvo kunye neenkolelo, sibhenela kwezona zinto ziqhelekileyo
thina. koko siziva sinamathele kuko, oko kukuthi, ezinye iintlobo zobomi.
Omnye umzekelo ovela kwinkulungwane ye-16 yi-swan pendant, a
indibaniselwano yezinto zendalo kunye nezenziwe ngabantu. Iperile emile ngendlela engaqhelekanga
yenza umzimba wedada, ngelixa esinye isilwanyana sibunjwa
i-enamel kunye neentsimbi. Isazi ngendalo uEvelyn Hutchinson (1965) uthi
izihombiso ezinjalo, abaninzi kubo wadala ngenkulungwane ye-16 neye-17, zi
imizekelo yokudityaniswa kobugcisa nenzululwazi, yokuhombisa kunye nendalo
imbali. Kuye, zimela ixesha elingaphambi kokwahlula phakathi
ubugcisa kunye nesayensi, ngaphambi kokuba kubekho iimyuziyam zobugcisa kunye neemyuziyam zesayensi. Le nto
yayibuyile xa kukho iikhabhathi ze curiosities ezihlala izinto
ukusuka kuzo zombini iindawo, nakwimeko yobucwebe obunjalo, izinto ezidibanisayo
iindawo ezimbini.
Le mvakalelo yokunxibelelana phakathi komhombiso kunye nendalo. phakathi kobugcisa
nenzululwazi, ngexesha Renaissance iye yajongwa kancinane
indlela eyahlukileyo nguPamela Smith (2003). Uthi iingcibi ezifana
iingcibi zegolide neeseramikhi zibe negalelo kuphuhliso lwezi mini
inzululwazi ngokudala umboniso wokwenene wezityalo nezilwanyana. Ukuya
ukufikelela kwimifanekiso efana nobomi bezilwanyana ezincinci ezifana ne-salamanders, abakhandi begolide
wada wathabatha izilwanyana eziphilayo, wacotha ngokuzintywilisela emanzini
kumchamo okanye kwiviniga, uze uzigqume ngodaka ukuze zibe ngathi ziphila
ngundo. Inkqubo efanayo yayisetyenziswe ngezinto zezityalo. Obu buchule bekunjalo
emva koko ithathwe ngama-ceramists afana noBernard Palissy owaziwayo ngeyakhe
iipleyiti ezihonjiswe ngeenyoka, amasele, namagqabi (Amico, 1996). Smith
Iphikisa ngelithi ekunyanzeliseni indalo, amagcisa kwafuneka adibanise ubuchule
kubugcisa babo ngokuqwalasela ngokusondeleyo indalo, kuquka nokuphatha
imizekelo kunye nokwenza amanqaku ngononophelo kuyo. Ubona ikhonkco lethamo apha
phakathi "kokwazi" kunye "nokwenza," phakathi kwendalo
ukumelwa kunye nokuvela kwenkcubeko entsha yokubonwayo eyagxininisa
owazibonela ngawakhe amehlo namava. Ezi ke zaba nefuthe kwi
uphuhliso lwenzululwazi yanamhlanje nogxininiso lwayo ekuqwalaselweni ngokuthe ngqo.
Ngoko kunokuphikiswa ukuba ikhonkco phakathi kobucwebe kunye nebhayoloji iya
ngaphaya komxholo ukuya kundoqo wophando lwenzululwazi ngokwalo.
Art Nouveau kunye naNgaphandle
Kwiinzame zokungayifaki ingongoma yam ngoluhlu olude kakhulu lwe
imizekelo, Ndiya tsiba ukusuka kwinkulungwane ye-16 ukuya kwi-19. Ukuphela kwe
inkulungwane ye-19 kunye nenkulungwane yokuqala ye-20 yabona ukuphakama koBugcisa
Intshukumo ye-Nouveau eze nayo nezacholo ezininzi ezintle
zizityebi kwimifanekiso yezinto eziphilayo (uMoonan, 1999). I-brooch ye-Lalique yepikoko
umelo olumangalisayo oludibanisa ubunyani kunye nesimbo. I-
umzimba wentaka uqhelekile ngokwendalo ngelixa iintsiba zomsila bezinjalo
iguqulwe kakuhle kwaye yenziwe lula. Oku kudibana kokulula nge
eyona nto iyinyani luphawu lwezinto ezininzi eziyilwe kwindalo, kwaye zazikho
zonke iincwadi ezabhalwa ngalo mbandela ekupheleni kwenkulungwane ye-19.
Isitshixo sikaLumen Gillard ngomnye umzekelo woku
interplay, lo gama Philippe Wolfers kaThixo iinwele zokuhombisa orchid ngakumbi
ngokwenyani (Moonan, 2000). Ubuncinci buyinyani njengoko bunokuba njalo,
Ucinga ukuba yintyatyambo yegolide ehonjiswe ngedayimani neerubhi.
Uyilo lobucwebe obunjalo yingxaki enomdla ekusebenziseni
izixhobo ezifanelekileyo. Kubonakala ngathi kukho into yangaphandle malunga nokuqeshwa kwe
ezona minerali zinzima ukumela ezona ntyatyambo zibuthathaka. Kwi
kwelinye icala, kubonakala kufanelekile ukusebenzisa amatye anqabileyo ukwenza a
imodeli yentyatyambo exabiseke ngolo hlobo. Kwi-brooch kaPaulding Farnham,
omnye umyili wenkulungwane yama-20, imveliso yomntu ophilayo
into isetyenziselwa ukumela enye: ichrysanthemum eyenziwe ngeeperile, nge
ubumnandi beeperile njengomqondiso omangalisayo wobumnandi be
iipetali zomama.
Ngoku ndifuna ukuqhubela phambili kwinkulungwane yenkulungwane kwaye ndikhankanye ezimbini ezigqithileyo
iziqwenga ezibonisa amaxesha. Enye yintaka efulelwe nguJean
I-Schlumberger kunye nenye yi-stylized nautilus shell brooch nge
UMartin Katz. Ezi, njengamaqhekeza amaninzi kwixesha le-Art Nouveau
Ndikhankanyile, ziibrooches. Oku kuyinxalenye yesiphumo
Ukukhetha, kodwa kungenxa yokuba preponderance yeefom eziphilayo kwi
izacholo zikwizikhonkwane. Iibrooches zihlala egxalabeni kwaye zithandeka
ebonakalayo, kwaye ekubeni le nxalenye yengubo idla ngokucacileyo, bona
yongeza ubumnandi obukhulu. Kwakhona, zinokuba zikhulu ngokwaneleyo ukuze umzimba
iyabonakala: Kunokuba nzima ukufaka iorchid kwiringi. I-
flamboyance ezi ziqwenga lubonisa flamboyance ye
era emva kwemfazwe, xa ubuncinane kwezinye izangqa imali yayininzi kwaye apho
yayizizizathu zokuyibhiyozela. Ngelixa ndiye ndagxila ekuduru
ubucwebe, uhlobo olufanayo loyilo oluhluziweyo ukuya kubucwebe besinxibo
kwimarike, njengoko iivenkile zobucwebe kwiimarike zentakumba zibonisa kakuhle namhlanje. Oku kwaba njalo
ingakumbi kwiminyaka emva kweNtshontsho eNkulu ka-1929 xa
ababekade bezizityebi bazama ukuqhubeka bejonge ngolo hlobo ngokunxiba
iziqwenga zobucwebe bezacholo zesinxibo. Njengoko uGabriella Mariotti (1996) amanqaku
ngaphandle, uninzi lweyona mpumelelo kwezi fakes yayiyimiboniso ye
iintyatyambo, ukusuka kwiglasi phantsies ukuya kwi-enamel tulips egcwele iirhinestones.
Ubucwebe namhlanje
Ukuza kuthi ga ngoku, kuninzi ukusetyenziswa kwezinto eziphilayo
ubucwebe. Enye yefashoni namhlanje yeyeentyatyambo zeentyatyambo, kwaye kwakhona,
zisusela kwiintyatyambo ezenziwe ngesitayile, njengakwintyatyambo eyenziwe yafana ne-polka, ukuya kwisilika
iintyatyambo ekunzima ukuzichaza kwinto yokwenyani. Kukho kwakhona i
unxibelelwano olufanayo olulula kunye nolwenyani kwimveli ethe chatha
amaqhekeza. Intsimbi yomqala eyenziwe ngumzobi waseNew Zealand uRuth Baird yenziwe
imiboniso yesinyithi yamagqabi esityalo somthonyama, i-pohutukawa--nge
Ukwahlulwa kwegqabi kwisityalo salo esithande ukulilungisa. Kwi
kwelinye icala, umsebenzi kaDavid Freda yinyani kakhulu, kwaye iyamangalisa ngokwenene
(Gans, 2003). Umgexo wakhe weNyoka yeNyoka yaseMntla emnyama ayiyi kuba yi
Into yokuqala endiya kuyijinga entanyeni yam, kodwa liqhekeza elinika umdla.
Ibrooch yakhe yePink Lady Slipper Orchid iyamangalisa, nangona kunjalo kwakhona
ukhohlakele kancinci okanye ubuncinci, kwaye kunokuthiwa okufanayo kuye
I-tomato Hornworm Caterpillar brooch.
Ezi ziqwenga zizikhumbuzo zokuba izidalwa ezicekisekayo ziyavela
rhoqo rhoqo kwizacholo: i-slimy kunye/okanye eyingozi eguqulweyo
obutofotofo. Oku kwakhona kunokunxulumana ne-biophilia. Kwincwadi kaWilson
kulo mbandela, kukho isahluko malunga neenyoka. Apho ubhala ngayo
ubungqina bento ebonakala ngathi luloyiko lwenyoka oluzalwa nalo
idityaniswe nokuthabatheka kwezi zidalwa. Zombini uloyiko kunye nomdla
ziintlobo zomdla owongeziweyo kwiinyoka ebezinokuba ne
ukulungelelana, ukunceda abantu baphephe ukulunywa ziinyoka ezinobuhlungu. Mhlawumbi lo ngumtsalane ongundoqo we
umtsalane kwizidalwa ezigxothayo njengokuhombisa umzimba. Singakwazi
ngandlel 'ithile ukufumana umdla ukuthatha elizothe kwaye ukuguqula ibe
intle: inokuba kuyathuthuzela ukukhenkceza ezi zingalawulekiyo
izidalwa kwintsimbi eqinileyo kunye namatye anqabileyo.
Ngoxa umsebenzi kaDavid Freda ungokoqobo kakhulu, uJohn Paul
Umsebenzi kaMiller unesitayile ngakumbi. Iqhekeza likaFreda lajonga ngokukhawuleza
isenokubonakala iyinto ephilayo; akukho mpazamo enjalo iya kwenziwa
Ubucwebe bukaMiller. Apha intsimbi exabisekileyo ityhilwe ngentelekiso
I-enamel: igolide iyabengezela. UMiller ugxile kwi
izilwanyana ezingenamqolo-ukusuka kwi-octopi ukuya kwiinkuba-bulongo kunye neenkumba (Krupema, 2002):
Kwakhona, ezi zilwanyana bezingayi kuba kuluhlu lwakhe nabani na
Izilwanyana ezifuywayo azithandayo, kodwa umsebenzi wakhe ucacile, kunye nokongezwayo
umtsalane wokuba nomdla kwibhayoloji. Ndizozivalela mna
ukukhankanya iziqwenga ezintathu zabameli. Zonke zipende kwaye zonke zikho
emangalisayo: ingwane, ibhabhathane, kunye nenkumba. Abaninzi baya kufumana
ibhabhathane lihle kubomi bokwenyani, ngoko ke uguqulo apha alufani
ngokugqithisileyo njengengwane kunye nenkumba. Le yokugqibela ine-enameled
iqokobhe kunye nengwane inamaso amancinane egolide iintente zayo. Kusenjalo
omnye umenzi wezacholo omangalisayo nguVina Rust ofumana inkuthazo kuye
imizobo yezityalo kunye neefotomicrographs (
pacinilubel.com/exhibits/2006.06_01.html) wenze iringi
ifana necandelo elinqamlezileyo ngestameni. Ukwanayo neStained Cell
uthotho lwamaqhosha esilivere anezihombiso zegolide. Ezi zanele ukwenza a
Isazi ngebhayoloji sibe yinzondelelo yempambano yobucwebe.
Yager
Ngokucacileyo, ubucwebe bukaJan Yager buhambelana phantsi kwesihloko
izacholo zangoku. Emva kokuba sitshintshiselane ngee-imeyile, uJan wandithumelela ipakethi ye
ulwazi malunga nobugcisa bakhe. Ndafunda ngaloo ndlela ke ukuba une
umsebenzi obalulekileyo obonisa izityalo. Kodwa njengeentlobo ze-Invasive
I-Tiara, iziqwenga zakhe zijolise kwiintlobo ezinokuthi zingathathwa njengezifanelekile
yomfanekiso wegolide nesilivere. Wenze ibrooch entle yedandelion, enamagqabi esilivere aphuma kwilitye eliphakathi, elijikayo
phandle ukuba yintwana yeglasi yokhuseleko lwemoto uJan wayichola kwisitalato esikufutshane
studio yakhe. Kulapho afumana khona iimbono ezininzi--kwaye
izixhobo--zomsebenzi wakhe. Kwiminyaka eliqela eyadlulayo, waye waziva
isigqibo sokuqonda ngakumbi okusingqongileyo. Ukususela ezitratweni kunye
ecaleni kwendlela ejikeleze istudiyo sakhe, waqokelela izitya eziqhekezayo, iibhuthi zecuba,
kwaye wachitha iingxowa zeembumbulu awayezifake kwintsimbi yomqala kunye negolide
kunye nesilivere. Uyilo lwe-necklace lwalusekelwe kwizacholo zase-American Indian
njengembeko kumaIndiya aseLenni eLenape awayekhe ahlala kwindawo yase
Philadelphia apho uYager ene studio yakhe (Rosolowski, 2001).
IYager ikwaqokelele izityalo ezikhule kwiintanda zendlela kwaye zingenanto
amaqashiso; nantso indlela eze ngayo ukwenza ibrooch yedandelion. Indawo
ukongezelela, unegqabi ledandelion legolide nesilivere elinokunyathela kwamatayara
amanqaku--iyamangalisa--njengentsimbi yomqala ye-chicory kunye ne-purslane brooch. Ekuqaleni, wayecinga ngeentsimbi zomqala kunye nezazo
izinto ezinxulumene neziyobisi kunye nesityalo ubucwebe njengeentlobo ezahlukeneyo kakhulu
amaqhekeza. Emva koko waqonda ukuba zonke zibandakanya izityalo, ekubeni icuba
iimpundu ziqulathe amagqabi ecuba omisiweyo kwaye iibhotile eziqhekezayo zizinto ezisetyenziswayo
icocaine evela kumagqabi ecoca. Ngoko wazidibanisa zombini iintlobo zobucwebe
umboniso obizwa ngokuba yiCity Flora/City Flotsam eyaboniswa kuzo zombini
Imyuziyam yaseVictoria kunye neAlbert eLondon kunye neMyuziyam yezoBugcisa obuhle
eBoston. Kuyo yonke le misebenzi Yager icela ukuba sijonge ngakumbi, ukuze
musa ukulahla inkunkuma kunye nokhula; nazo zinezakhi ezintle kwaye zityhala
umbuzo wento esiyibona intle. Bungakanani ubuhle ngokwenkcubeko
ichaziwe? Lo ngumbuzo onokubuzwa malunga nendlela esizixabisa ngayo izityalo
kuba "ukhula" ingelodidi lwebhayoloji, lixabiso
umgwebo esiwenzayo ngezityalo.
Ingqwalasela yeYager kwiinkcukacha iyamangalisa, imenza
amaqhekeza endalo kakhulu--nangona adalwe kakhulu
i-abiotic yemidiya. Ude wafumana imakroskopu ngokusondeleyo
uqwalaselo, kwaye wenze uphando ngezityalo azisebenzisayo. Kuye
emangalisiwe, wafumanisa ukuba izityalo eziyinxalenye yakhe kakhulu
imekobume kwiimeko ezininzi ayizizo iintlobo zendalo. Ngalo lonke ixesha,
babengekho xa amaIndiya eLenni Lenape ehamba kulo mhlaba
(Brown, 1999). Yayikukuqonda oku okukhokelele uYager ukwenza i
I-Invasive Species i-Tiara yayifuna ukunxitywa zezona ntlobo zihlaselayo
wonke, umntu. Ugqibezele umsebenzi wakhe kwi-Tiara of Useful
Ulwazi, oluhlotshiswe nge-rye, iitapile, kunye ne-clover, phakathi kwabanye, Kwakhona,
kukho iintsingiselo zembali kulo msebenzi. Isihloko sivela kwi
Umbutho weAmerican Philosophical Society, owasekwa ePhiladelphia
ngo-1743 "Ukukhuthaza Ulwazi Oluluncedo."
Kubafundi abakwizihombiso zobuqu, umsebenzi kaYager u
ukumangala: Ngubani onokucinga ukuba umenzi wamatye anqabileyo anganomdla kwibhayoloji?
Ngelixa besenokungafuni ukunxiba itiara (... ngoko kwakhona, kunjalo
into eyahlukileyo), ingcamango yekhonkco phakathi kwebhayoloji kunye nobucwebe
into ekusenokwenzeka ukuba abazange bayicinge. Olu qhagamshelwano lunokunceda
ukuba baqaphele amanye amakhonkco anjalo kwaye babone ibhayoloji njengencinci
bebodwa kuwo onke amava abo.
Ooqongqothwane neeNtaka
Elinye igcisa lezacholo lenkulungwane yama-20 lithumela umyalezo ofanayo
njengeYager. UJennifer Trask wenze ipendant yaseJapan Beetle, nge
ooqongqothwane bokwenene baseJapan, abangabonakalisi abangaqhelekanga eUnited States
(White, 2003). Udlala kumxholo wokutsala / wokuchasa, kunye naye
umsebenzi kwakhona isalathiso kwinkulungwane ye-19 fad kwizinto eziphilayo yokwenene njengoko
isihombiso. Umlingani wenkulungwane ye-19 kumsebenzi weTrask nguqongqothwane
i-brooch kunye neseti yamacici. Kwi "Beetle Abominations" kunye neeNtaka
Iibhonethi: Ingcamango yeZoological kwiNxibelelo yasemva kweXesha leshumi elinesithoba, uMichelle
UTolini (2002) ubhala ngale fad, ebaleka ukuya kuhlala ooqongqothwane ababotshelelwe
amatyathanga egolide ekhwela emagxeni amanenekazi. Umculi wangoku,
IJared Gold, inika amaphela ahlala efutha ahonjiswe ngeekristale
kunye neetether ezifanayo (Holden, 2006).
Omnye wemizekelo engaqhelekanga uTolini ayicaphulayo yipere
Amacici eentaka zengcungcu, ezenziwe ngeentloko zeentaka. Oku akunjalo
ikomityi yam yeti, kodwa izisa oko kunokubonwa njengento egqwethekileyo
biophilia: Umtsalane kwezinye iintlobo kunokukhokelela ekubulaleni izinto eziphilayo
ukuze nje uzigcine zisondele, njengeendondo zenyama yexhama kunye neeragi zesikhumba sehlosi.
Iintlobo ezininzi ziye zaba semngciphekweni ngenxa yalo mdla, kunye ne
Ukusetyenziswa kweentsiba zeentaka ngenkulungwane ye-19 kunye neentaka ezipheleleyo kwiminqwazi, njenge
enye yeendlela eziyingozi kakhulu. Kuba abafundi abaninzi banomdla
isihombiso somzimba--okukhona simangalisa ngakumbi--esi sihloko sinokuba sisininzi
indlela enomdla kwimiba yokutshabalala, iintlobo zamanye amazwe, kunye
ulondolozo lwendalo esingqongileyo kunendlela eqhelekileyo
ukuxoxa ngengxaki ethile yokusingqongileyo.
Esi sihloko sikwabangela ukuba abafundi bacinge ngobudlelwane babo
kwindalo, zeziphi izinto eziphilayo abathanda ukuba nazo: izilwanyana zabo zasekhaya, zabo
izilwanyana ezixhonyiweyo, iipowusta zazo zeebhere ezimhlophe okanye ookrebe--okanye ibhanti
qhina ngebronco okanye amacici aneeorchids ezijingayo
bona. Esi sisihloko esityebileyo ngokubonakalayo kwixesha apho okubonakalayo kukho
ebalaseleyo. Ikwayindlela yokuphonononga ubudlelwane phakathi kobugcisa
kunye nenzululwazi. Ngelinge lokufumana abafundi babone ukuba inzululwazi ayikho
into oqhawule umtshato yonke inkcubeko, kodwa kakhulu inxalenye
yona, iTiara yeYager ngumzekelo omangalisayo.
Uphuhliso loluntu
Ikho nenye into ebalulekileyo ngobu bucwebe. UPawulos Shepard
(1996) idibanisa ibhayoloji nokuziphatha kwabantu, kodwa ngokwahlukileyo
ugxininiso olusuka kuWilson, oluphuhlisa ngakumbi. Uyayiphikisa loo nto
ekubeni abantu bavela kwihlabathi elityebileyo kwezinye izinto eziphilayo kwaye bahlala behleli
ukudibana nezilwanyana kunye nezityalo, oku kuye kwabumba ibhayoloji yomntu;
ngoko ke uqhagamshelwano olunjalo luyimfuneko kuphuhliso oluqhelekileyo lomntu, zombini
emzimbeni kwaye mhlawumbi kubaluleke ngakumbi, ngokwasengqondweni. KwiNdalo kunye
UMadness (1982), uShepard uthi ukudibana nendalo yinto eyimfuneko
ukuvuthwa okuqhelekileyo kwengqondo. Wenza ibango elinamandla ukuba
ngaphandle kobudlelwane obusondeleyo nezinto eziphilayo ngexesha lokukhula
iminyaka, abantu bafikelela ebudaleni ngokwasemzimbeni kusana olusengqondweni
urhulumente, kwaye ngenxa yoko awuziva uzalisekile kwaye ube nomsindo onjalo
yingcambu yogonyamelo oluninzi.
UShepard ukwathi imifanekiso yezilwanyana iluncedo njengezikhumbuzo
ihlabathi eliphilayo, nangona lingathabatheli indawo yokuvezwa kubomi.
Ngoko kwanezacholo zinokuba negalelo ekwakheni impilo-ntle yengqondo. Indawo
Ukongeza, uShepard uthi izityalo zisebenza ngendlela efanayo
kutyebisa ukukhula kwengqondo yomntu. Izityalo zibonelela ngoqhagamshelwano olubambekayo
kwaye zifuna ukhathalelo lwabo, umonde, kunye noqwalaselo olusondeleyo, Ngokucacileyo, i
ukudibana kwezityalo-umntu kwahlukile kwisilwanyana-umntu, kunye
oku kwenza ukuba yonke i-snore ibaluleke kuba ikhuthaza uphuhliso
iimpendulo zengqondo ezahlukeneyo. Kwindalo eluhlaza/kwiNdalo yoMntu: Intsingiselo
yeZityalo kuBomi Bethu, uCharles Lewis (1996) ubhala ngeendlela ezininzi
ukuba izityalo ziphembelela ubomi bethu, ukusuka kwixabiso labo lonyango kwi
izibhedlele kwixabiso labo lokuzonwabisa kwiipaki kunye nasemva kwezindlu. Ngoko ke a
I-chrysanthemum brooch inokuba ngumzekelo omhle wale khonkco, enye esinokuyenza
jikeleza nathi.
Ndisenokuba ndenza amabango amakhulu eerhinestones kunye nesilika
iintyatyambo, kodwa yonke ingongoma yesi sincoko kukuba inkanuko, ukwenza
ucinga ngenxalenye eqhelekileyo yobomi bethu ngendlela eyahlukileyo,
ukukunceda ubone ikhonkco phakathi kwezinto esizinxibayo kunye nendlela esicinga ngayo
umhlaba wendalo, kwaye ekugqibeleni, ukuzonwabisa ukwenza oko, ukubona eli khonkco njenge
inika umdla kwaye inomdla. Ukuba ndinokwenza isayensi zombini, ndiya kuba nayo
ndifezekise ubuncinci inxalenye yenjongo yam yokwenza isayensi ibe ngaphezulu
ibalulekile kubafundi bam.
Iimbekiselo
Amico, L. (1996). UBernard Palissy: Ukukhangela kwiParadesi yasemhlabeni.
EParis: Flammarion.
UBrown, uG. (1999). UJan Yager: Ukubekwa amabala ezidolophini. Isihombiso, 23(2),
19-22.
Flannery, M.C. (2001). Ukuhlala nezinto eziphilayo. Ibhayoloji yaseMelika
Utitshala, 63, 67-70.
Flannery, MC. (2005). I-Jellyfish eluphahleni kunye nexhama emhadini:
Ibhayoloji yokuhlobisa kwangaphakathi. ULeonardo, 38(3), 239-244.
Gans, J.C. (2003). Ihlabathi elincinci, elikhulu likaDavid Freda.
Umkhandi wesinyithi, 23(5), 21-27.
Holden, C. (2006). Roach brooch. Inzululwazi, 312, 979.
Hutchinson, G.E. (1965). Ithiyetha yezendalo kunye ne
Ukudlala ngendaleko. New Haven, CT: Yale University Press.
Krupenia, D. (2002). UJohn Paul Miller. Imisebenzi yezandla yaseMelika, 62(6),
44-49.
Lewis, C. (1996). Ubume obuHlaza / iNdalo yoMntu: Intsingiselo yeZityalo
kuBomi Bethu. Urbana, IL: IYunivesithi yase-Illinois Press.
Mariotti, G. (1996). Fabulous fakes. FMR, 83, 117-126.
Moonan, W. (1999, Agasti 13). Oohlabamanzi babengezela njengezacholo.
INew York Times, F38.
Moonan, W. (2000, Novemba 10). Uloyiso lweeorchids. INew York
Amaxesha, F40.
Shepard, P. (1982). Ubume kunye nokuphambana. San Francisco: Sierra Club.
Shepard, P. (1996). Umkhondo we-Omnivore. Washington, DC: Isiqithi
Cinezela.
Smith, P. (2003). Umzimba weGcisa: Ubugcisa kunye namava kwi
iNguqulelo yeNzululwazi. Chicago: IYunivesithi yaseChicago Press.
Tolini, M. (2002). "Amasikizi ebhungane" kunye neentaka
iibhonethi: Ingcamango yeZoological kwisinxibo sasekupheleni kwenkulungwane yeshumi elinesithoba.
UbuGcisa benkulungwane yeshumi elinesithoba kwihlabathi liphela, 1(1). Ifumaneka kwi-intanethi apha: 19the-artwordwide.org/spring_02/articles/toli.html.
Rosolowski, T. (2001). Ukungenelela kwi-amnesia: Jan Yager's
isihombiso semnemonic. Umkhandi wesinyithi, 21(1), 16-25.
Mhlophe, C. (2003). Umgangatho wegolide. I-American Craft, i-63 (4), i-36-39.
Mhlophe, uLynn. (1979). Isayensi kunye nemvakalelo yobuqu: Ixesha eliphakathi
imvelaphi yongquzulwano lwangoku. Kwi G. Holton & R. Morison
(Abahleli), iMida yoPhando lwezeNzululwazi, i-47-59. ENew York: eNorton.
UWilson, E.O. (1984). I-Biophilia. Cambridge, MA: IYunivesithi yaseHarvard
Cinezela.
MAURA C. FLANNERY, DEPARTMENT EDITOR
MAURA C. UFLANNERY nguNjingalwazi weBiology kunye noMlawuli we
Iziko lokuFundisa nokuFunda eSt. IYunivesithi yaseJohn, eJamaica,
NY 11439; i-imeyile: flannerm@stjohns.edu. Wafumana isidanga seB.S. kwibhayoloji
ukusuka kwiKholeji yaseMarymount Manhattan; I-M.S., nakwibhayoloji, evela eBoston
Ikholeji; kunye nePh.D. kwimfundo yesayensi kwiYunivesithi yaseNew York. Yena
imidla ephambili kukunxibelelanisa isayensi kumntu ongeyonzululwazi kunye no
ubudlelwane phakathi kwebhayoloji kunye nobugcisa.
Ukusukela ngo-2019, i-Meet U jewelry yasekwa e-Guangzhou, e-China, isiseko sokwenza ubucwebe. Siyishishini lobucwebe elidibanisa uyilo, imveliso kunye nokuthengisa.
+86-18926100382/+86-19924762940
Umgangatho we-13, iNqaba yeNtshona yeGome Smart City, uNombolo. 33 Juxin Street, District Haizhu, Guangzhou, China.